Elektronik ticaret faaliyetinde bulunan kişiler için ürün/hizmet reklamlarının yapılması ve tanınırlığın artırılması amacına hizmet eden ve her geçen gün yaygınlaşan ticari elektronik iletilere ilişkin uygulamada pek çok sorun yaşandığı bilinmektedir. Bu sorunların önüne geçilmesi amacıyla mevzuatta pek çok değişiklik yapılarak önce söz konusu iletilerin ancak muhatabın izniyle gönderilebileceği düzenlenmiş, ardından ülkemizde ilk kez bu izinlerin ulusal bir veri tabanında kontrolüne ilişkin bir sistem kurulmuştur. 28.08.2020 tarihli Yönetmelik değişikliği ile sisteme kayıt yükümlülüğüne ilişkin süreler ertelenmiştir. Okuyacağınız blog yazısında söz konusu ileti yönetim sistemi -İYS- ve Hizmet Sağlayıcılar[1] açısından işleyişi ve kayıt yükümlülüğü hakkında genel bilgiler verilecektir.
1. Ticari Elektronik İleti Kavramı ve İYS
01.05.2015 tarihinde yürürlüğe giren 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun -6563 sayılı Kanun- ile elektronik ticarete ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiş[2] ve ticari elektronik iletilerin[3] alıcılara ancak önceden onayları alınmak kaydıyla gönderilebileceği, bu onayın, yazılı olarak veya her türlü elektronik iletişim araçlarıyla alınabileceği hüküm altına alınmıştır.
Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik[4] -Yönetmelik- ile ticari elektronik ileti kavramı “Telefon, çağrı merkezleri, faks, otomatik arama makineleri, akıllı ses kaydedici sistemler, elektronik posta, kısa mesaj hizmeti gibi vasıtalar kullanılarak elektronik ortamda gerçekleştirilen ve ticari amaçlarla gönderilen veri, ses ve görüntü içerikli iletiler” olarak tanımlanmıştır.
Ticari elektronik iletilerde onay alma[5] zorunluluğu ise Yönetmelik m. 5 hükmüyle “hizmet sağlayıcının, mal ve hizmetlerini tanıtmak, pazarlamak, işletmesini tanıtmak ya da kutlama ve temenni gibi içeriklerle tanınırlığını artırmak amacıyla alıcıların elektronik iletişim adreslerine gönderdiği ticari elektronik iletiler için kendisi tarafından önceden onay alınır. Onay, reddetme hakkı kullanılıncaya kadar geçerlidir.” şeklinde açıklanmıştır.
Yönetmelik hükümlerinde 04.01.2020 tarihinde yapılan değişiklikle bahse konu ticari elektronik ileti onayının alınmasına, reddetme hakkının kullanılmasına ve şikâyet süreçlerinin yönetilmesine imkân tanıyan bir sistem olan İYS’nin kurulması öngörülmüş ve İYS’nin işleyişine ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir.
Bu doğrultuda Ticaret Bakanlığının görevlendirmesiyle Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından bu amaçla hizmet vermek üzere İleti Yönetim Sistemi AŞ. -İYS AŞ.- kurulmuştur. İYS ile Hizmet Sağlayıcıların, alıcılara göndereceği ticari elektronik iletiler öncesinde alması gereken izinler İYS AŞ. bünyesinde bir veri tabanında saklanacak, alıcılar İYS üzerinden ileti almaya ilişkin onay veya ret bildirimlerini yapabilecek ve şikâyet hakkını kullanabilecektir[6]. Bu halde alıcı tarafından, kendisine onayı olmaksızın ticari elektronik ileti gönderildiğine yönelik şikâyette bulunulması halinde onay durumu İYS veri tabanı üzerinden incelenecektir.
2. İYS’ye Kayıt Yükümlülüğünün Kapsamı
Yönetmelik’in kapsamı 2. maddesi ile gerçek ve tüzel kişilerin mal ve hizmetlerini tanıtmak, pazarlamak ya da işletmesini tanıtmak veya bunları başkaları adına yapmak amacıyla elektronik iletişim araçlarıyla yapılan her türlü ticari iletişim olarak belirtilmiştir. Buna göre Yönetmelik hükümleri mal/hizmet veya işletmenin tanıtımı amacıyla yapılan ticari iletişimleri kapsamaktadır.
Yönetmelik m. 5 hükmü kapsamında mal/hizmet veya işletmeyi tanıtma, pazarlama, kutlama ve temenni, memnuniyet anketi gibi içeriklerle bilinirliği artırma amacıyla gönderilen ticari elektronik iletiler için onay alınması gerektiği açıklanmıştır. Yönetmelik m. 6 ile onay alma kuralının istisnaları sayılmış olup buna göre:
- Alıcının kendisiyle iletişime geçilmesi amacıyla iletişim bilgilerini vermesi hâlinde, temin edilen mal veya hizmetlere ilişkin değişiklik, kullanım ve bakıma yönelik olan,
- Devam eden abonelik, üyelik veya ortaklık durumu ile tahsilat, borç hatırlatma, bilgi güncelleme, satın alma ve teslimat veya benzeri durumlara ilişkin bildirimleri içeren iletiler ile hizmet sağlayıcıya ilgili mevzuatla getirilen bilgi verme yükümlülüğü kapsamında olan,
- Sermaye piyasasına ilişkin mevzuat uyarınca aracılık faaliyetinde bulunan şirketlerce müşterilerine bilgilendirme amaçlı olan
ticari elektronik iletiler için onay alınması zorunlu değildir. Bu üç istisna kapsamında olan iletiler için İYS üzerinden kontrol yapılmaz.
Onay alma zorunluluğunun son istisnası ise tacir veya esnaf olan alıcıların elektronik iletişim adreslerine gönderilen ticari elektronik iletiler için önceden onay alınması zorunluluğu olmamasıdır. Ancak Yönetmeliğin 16.01.2021 tarihi itibariyle yürürlüğe girecek olan 6/5. maddesine göre ileti gönderilmesinden önce tacir veya esnaf olan alıcıların elektronik iletişim adreslerinin İYS’ye kaydedilesi ve İYS üzerinden alıcıların ret hakkını kullanıp kullanmadığı kontrol edilmesi gerekmektedir. Zira ilgili tacir/esnaf ileti almayı reddetme hakkını kullanırsa artık onayı alınmadan ticari elektronik ileti gönderilmesi hukuka aykırı olacaktır.
3. İYS’ye Başvuru ve Kayıt
Şirket tarafından veri tabanında yer alan bilgilerin İYS’ye aktarılması için önce İYS’ye başvuru yapılması ve kayıt işleminin gerçekleştirilmesi gerekir. İYS başvurusunu MERSİS kaydı olan ve MERSİS kaydına göre yetkili görünen kişilerin yapması gerekir. Başvurunun e-imza kullanılarak online yapılması mümkün olduğu gibi şu an İYS AŞ. tarafından Hizmet Sağlayıcıların tüm veri tabanlarını kaydetme işlemlerini yapabilmesi için fiziki başvuru da kabul edilmektedir[7].
Başvuruda talep edilen hizmet sağlayıcı olan tüzel kişinin MERSİS numarası, imza yetkilisinin T.C. Kimlik numarası, cep telefonu numarası gibi bilgilerin doldurulması, İleti Yönetim Sistemi Temel Hizmetler Kullanım Taahhütnamesinin imzalanması ve ön başvurunun onaylanmasından sonra Hizmet Sağlayıcının elektronik ileti gönderdiği markalarının tescil belgelerini sunması gerekecektir.
Kayıt işleminin tamamlanmasından sonra İYS’de şirket adına açılacak hesap üzerinden teknik entegrasyon ile veri tabanlarının yüklenmesi süreci başlatılabilecektir.
4. Veri Tabanlarının Yüklenmesi
Kayıt aşaması tamamlandıktan sonra Hizmet Sağlayıcının veri tabanında bulunan onaylı alıcı bilgilerinin sisteme yüklenmesi gerekir. Bu kapsamda ticari elektronik ileti gönderilen alıcıların:
- İlgili iletişim adresleri (e-posta adresi veya telefon numarası)
- Alıcıdan alınan onayın tarihi
- Alıcıya ulaşılan iletişim kanalı (mesaj veya e-posta gibi)
- Alıcının bireysel veya tacir/esnaf olduğuna ilişkin bilgi
- Alıcıdan alınan iznin kaynağı (6563 sayılı Kanun’un yürürlük tarihi olan 01.05.2015 tarihinden önce alınan onay, imzalı onay formu, elektronik ortamda alınan onay gibi)
Belirtmek gerekir ki bu işlemle Hizmet Sağlayıcılar, alıcıların kişisel verileri olan iletişim adreslerini 6698 sayılı KVK Kanunu m. 6 kapsamında bir kanuni yükümlülük olarak açık rızaya tabi olmaksızın İYS’ye aktarmaktadır. Ancak veri sorumlusunun aydınlatma yükümlülüğü kapsamında İYS’ye yapılacak veri aktarımının da açıklanması gerekecektir.
İYS’ye veri tabanlarının yüklenmesi için Temel İleti Modulü, Entegrasyon Modülü ve İYS Yolu Modülü olmak üzere üç ayrı modül seçeneği sunulmuştur. Söz konusu modüllerden yararlanma şartları ve ücretli hizmetler için yıllık fiyat tablosu İYS AŞ. tarafından resmi internet sayfası üzerinden açıklanmıştır[8].
Hizmet sağlayıcıların ticari elektronik ileti gönderdiği alıcılarına ilişkin bilgilerinin yer aldığı mevcut veri tabanının 01.12.2020 tarihi itibariyle İYS’ye aktarılmış olması zorunludur[9]. Öte yandan ileriki tarihlerde alıcılardan yeni alınacak ticari elektronik ileti onaylarının da üç iş günü içinde sisteme kaydedilmesi gerekecektir.
İYS’ye kayıt yaptıran Hizmet Sağlayıcının sisteme yükleyeceği alıcı bilgilerinin onaylı bilgiler olması veya 01.05.2015 tarihi öncesi alınıp Kanun gereği onaylı kabul edilen bilgiler olması gerekir. Söz konusu onaylar sisteme beyan usulüyle yüklenecek olup Hizmet Sağlayıcı tarafından sisteme onaya ilişkin herhangi bir belge sunulmayacaktır. Bu nedenle bu veriler için olası bir şikâyet halinde onaya ilişkin ispat yükü Hizmet Sağlayıcıya aittir. –Yönetmelik m. 13-
5. İYS’ye Kayıt Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesinin Sonuçları
Hizmet Sağlayıcılarda bulunan mevcut veri tabanı bakımından Yönetmelik’in yürürlük tarihi olan 15.07.2015 tarihinden önce, ticari elektronik ileti gönderilmesi amacıyla alıcının açık irade beyanını içerecek şekilde alınan onaylar geçerlidir. 6563 sayılı Kanun’un yürürlük tarihi olan 01.07.2015 tarihinden önce, hizmet sağlayıcı ve alıcı arasında doğrudan mal veya hizmet teminine yönelik işlemler sırasında alıcının elektronik iletişim adresini vermesi ile oluşturulan veri tabanlarının da onaylı olduğu kabul edilmektedir.
Açıklandığı üzere Hizmet Sağlayıcı olarak ticari elektronik ileti gönderen şirketlerin 01.12.2020 tarihi itibariyle bireysel alıcılara ilişkin mevcut veri tabanını İYS’ye kaydetmesi gerekmektedir. Bu tarihe kadar İYS’ye kaydedilmeyen onaylar geçersiz kabul edilecek dolayısıyla mevcut veri tabanlarında yer alan alıcılara yeniden bir onay alınmadan ileti gönderilmesi hukuka aykırılık teşkil edecektir.
Yönetmelik’in 16.01.2021 itibariyle yürürlüğe girecek 5. maddesi doğrultusunda ise artık ticari elektronik ileti göndermek isteyen gerçek ve tüzel kişiler İYS’ye kaydolacak ve İYS üzerinde onayı bulunmayan alıcılara ticari elektronik ileti gönderilemeyecektir.
Geçerli bir onay olmadan elektronik ticari ileti gönderilmesi halinde ilgili Hizmet Sağlayıcı aleyhine 6563 sayılı Kanun m. 12 ile düzenlenen ve gönderilen ileti sayısına göre değişen idari para cezasına hükmedilmesi mümkündür.
Av. Doç. Dr. Süleyman YILMAZ
Av. Özlem TÜRKOĞLU, LL. M.
[1] Elektronik ticaret faaliyetinde bulunan gerçek ya da tüzel kişiler.
[2] Fiziki olarak karşı karşıya gelmeksizin, elektronik ortamda gerçekleştirilen çevrim içi iktisadi ve ticari her türlü faaliyet.
[3] Telefon, çağrı merkezleri, faks, otomatik arama makineleri, akıllı ses kaydedici sistemler, elektronik posta, kısa mesaj hizmeti gibi vasıtalar kullanılarak elektronik ortamda gerçekleştirilen ve ticari amaçlarla gönderilen veri, ses ve görüntü içerikli iletiler.
[4] 15.07.2015 tarihli ve 29417 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.
[5] Onay, Hizmet Sağlayıcının ticari elektronik ileti gönderimi öncesinde alıcının rızasını almasını ifade eder.
[6] https://iys.org.tr/iys/nedir
[7] Fiziki başvuru için gereken tüm bilgi belgelerin listesi için bkz. https://iys.org.tr/
[8] Ayrıntılı fiyat tablosu için bkz. https://iys.org.tr/hizmet-saglayici/paketler-ve-moduller
[9] Mevcut veri tabanlarını İYS’ye aktarmak için son tarih 28.08.2020 tarihli ve 31227 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile 01.12.2020 olarak değiştirilmiş, Bakanlık, bu tarihleri hizmet sağlayıcıların niteliği ile ticari elektronik ileti onay sayılarının büyüklüğünü göz önünde bulundurarak altı ay ertelemeye yetkili kılınmıştır.
